Το έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Nature δημοσίευσε ένα ενδιαφέρον άρθρο για το κατά πόσον η ανοσία της αγέλης είναι εφικτή με την COVID-19. Καθώς εμβολιάζεται όλο και περισσότερος κόσμος σε ολόκληρο τον πλανήτη, πολλοί διερωτώνται «πότε στην ευχή θα τελειώνουμε με την πανδημία» και ελπίζουν στη συλλογική ανοσία. Όμως, σύμφωνα με το άρθρο, αυτή η πιθανότητα όλο και ξεμακραίνει, για πολλούς λόγους.
Όλγα Μαύρου*
© slpress.gr
Αρχικά, οι επιστήμονες έκριναν ότι με το μαζικό εμβολιασμό αλλά και με τα φυσικά αντισώματα όσων εν τω μεταξύ νοσούν, η ανοσία θα έφθανε στο 60% έως 70% και η κανονικότητα θα επανερχόταν. Κάποιοι άρχισαν να αλλάζουν γνώμη. Ο ειδικός στην επεξεργασία ιατρικών δεδομένων Youyang Gu μετονόμασε το προβλεπτικό του μοντέλο για την πανδημία από «Το μονοπάτι για την Ανοσία της Αγέλης» σε «Μονοπάτι για την Κανονικότητα».
Αιτιολόγησε την απόφασή του, με το γεγονός ότι κατά τη γνώμη του είναι πλέον πολύ δύσκολο να φτάσουμε στη συλλογική ανοσία και οι λόγοι είναι τρεις: α) οι ενήλικες διστάζουν να εμβολιασθούν σε επαρκές ποσοστό, β) αναπτύσσονται διαρκώς νέα στελέχη και γ) καθυστερούν τα εμβόλια που θα είναι εγκεκριμένα για παιδιά.
Με το σκεφτικό του συμφωνούν και επιδημιολόγοι. «Απομακρυνόμαστε από την προοπτική ότι θα φτάσουμε στο κατώφλι της συλλογικής ανοσίας και η πανδημία θα εξαφανιστεί», σχολίασε η επιδημιολόγος Lauren Ancel Meyers, επικεφαλής πανεπιστημιακής ομάδας που χρησιμοποιεί Μοντέλο Πρόγνωσης (University of Texas at Austin COVID-19 Modeling Consortium).
«Ο εμβολιασμός ασφαλώς βοηθάει αλλά καθώς σχηματίζονται νέα στελέχη, η φυσική ανοσία όσων έχουν νοσήσει ατονεί και ίσως μελλοντικά έχουμε διαρκώς κάποια νέα ξεσπάσματα», είπε η Meyers. Μακροπρόθεσμα, ο κορωνοϊός θα γίνει κάτι σαν τη γρίπη, αλλά εν τω μεταξύ οι επιστήμονες εξετάζουν το ενδεχόμενο να επανέλθουμε σε μια πολύ διαφορετική κανονικότητα, παρά να περιμένουν την «κανονική» κανονικότητα που θα εξασφάλιζε η ανοσία της αγέλης. Αυτά θα ισχύουν για τουλάχιστον ένα χρόνο ακόμη.
Οι λόγοι που η συλλογική ανοσία θεωρείται από πολλούς άπιαστη, είναι ότι αυτή στηρίζεται στη θεωρία πως όταν κάποιος μολύνεται, θα περιβάλλεται από τόσο πολλούς που έχουν ανοσία, ώστε δε θα μπορεί να μεταδώσει. Τα εμβόλια της Moderna και της Pfizer για παράδειγμα, είναι πολύ αποτελεσματικά στο να αποτρέπουν τη νόσηση με συμπτώματα, αλλά κανείς δεν ξέρει αν οι εμβολιασμένοι που κολλούν τον ιό τον μεταδίδουν και σε ποιο βαθμό. Όσο είναι άγνωστος ο βαθμός μετάδοσης από εμβολιασμένο φορέα, η συλλογική ανοσία τίθεται εν αμφιβόλω.
Η ΑΛΥΣΙΔΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ
Εν συνεχεία το Nature παραθέτει και την άποψη μια ειδικής σε βιολογικά μοντέλα πρόγνωσης, της Shweta Bansal, από το Georgetown University της Ουάσιγκτον, η οποία λέει ότι «η συλλογική ανοσία είναι εφικτή όταν διαθέτουμε ένα εμβόλιο που να σταματά την αλυσίδα της μετάδοσης. Χωρίς αυτό, ο μόνος τρόπος να αποκτήσουμε συλλογική ανοσία είναι να εμβολιαστούν όλοι ανεξαιρέτως».
Ο Samuel Scarpino, που μελετά τις λοιμώδεις νόσους στο Νortheastern University της Βοστώνης, λέει ότι «αν το εμβόλιο σπάει την αλυσίδα της μετάδοσης έστω και κατά 70%, θα είναι εντυπωσιακά θετικό. Ακόμα και τότε πάντως θα συνεχίζει να διασπείρεται ο ιός».
Ένας επιδημιολόγος που μελετά σφαιρικά το θέμα, ο Matt Ferrari από το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια και το Κέντρο Μελέτης Διασποράς Λοιμωδών, επισημαίνει άλλη μια παράμετρο, ότι η ανοσία της αγέλης θα ήταν εφικτή, μόνο αν η προσπάθεια για μαζικούς εμβολιασμούς ήταν παγκόσμια, κάτι που δεν ισχύει «καθώς παρατηρούνται εξαιρετικά μεγάλες ανισότητες στη διανομή των εμβολίων. Το Ισραήλ έχει εμβολιάσει το 58% του πληθυσμού του αλλά η Αίγυπτος είναι ακόμη στο 1% και ο Λίβανος στο 7%. Και ακόμα και στο Ισραήλ που προηγείτο όλων, όταν ήρθε η ώρα να εμβολιάσουν οι νέοι, ο μετρητής κόλλησε».
Μεγάλες ανισότητες παρατηρούνται στο εσωτερικό μεγάλων κρατών αλλά και μικρών. Στις ΗΠΑ, άλλες πολιτείες έχουν εμβολιάσει το 10% και άλλες το 70%. Όμως, η κινητικότητα μέσα σε κάθε κράτος, μεταφέρει παντού τον ιό. Μεγάλο θέμα είναι και ο εμβολιασμός των μικρών παιδιών και των εφήβων, επισημαίνει το άρθρο του Nature. «Αν όμως δεν εμβολιαστούν αυτές οι ηλικίες, που συνιστούν το 25% του πληθυσμού στα περισσότερα κράτη, τότε θα πρέπει να εμβολιαστεί το 100% των ενηλίκων, κάτι που στην πράξη είναι αδύνατον», λέει η Bansal. Και με το 100% των ενηλίκων, η ανοσία θα φτάσει το 76%.
ΟΙ ΝΕΕΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ
Στην εξίσωση μπαίνουν ασφαλώς και τα νέα στελέχη που ξεπηδάνε κάθε τόσο. «Κάνουμε αγώνα δρόμου με τις μεταλλάξεις», είπε η Sara Del Valle, μαθηματική επιδημιολόγος στο Εργαστήριο Μελέτης Λοιμωδών του Λος Άντζελες. «Όσο καθυστερούμε τη διακοπή ή τον περιορισμό της μετάδοσης, τόσο περισσότερο χρόνο και έδαφος κερδίζει ο ιός, καθώς έχει την ευκαιρία να αναπτύξει νέα στελέχη».
Στη Βραζιλία για παράδειγμα, στο Μανάους, είχε κολλήσει το 60% των κατοίκων και όλοι ήλπιζαν ότι πλέον εκεί επιτεύχθηκε ανοσία της αγέλης. Όντως τα κρούσματα μειώθηκαν εντυπωσιακά για δύο μήνες. Όμως, μόλις εμφανίσθηκε νέο στέλεχος, ξανάρχισαν να αυξάνονται και τελικά κυριάρχησε το νέο στέλεχος στην πρώην «άνοση» πόλη. Η ανοσία της αγέλης μπορεί και να προκαλεί τον ιό να «σκεφτεί» για να αλλάξει το μηχανισμό του και να γίνει πιο μεταδοτικός.
Το ίδιο συμβαίνει και όταν ο εμβολιασμός δεν είναι ταχύς και μαζικός παντού: η αντίσταση που προβάλει στον ιό, τον σπρώχνει να μεταλλαχθεί σε πιο ανθεκτικό στέλεχος. Οι υπολογισμοί για τη συλλογική ανοσία λαμβάνουν υπόψιν τους δύο πηγές ατομικής ανοσίας, τη φυσική νόσο και την ανοσία από εμβολιασμός. Όμως, σαφή στοιχεία για την ημερομηνία λήξης δεν υπάρχουν, ούτε για τα φυσικά αντισώματα ούτε για τα επίκτητα. Κατά συνέπεια, το να υπολογίζεται στην ανοσία της αγέλης ως ποσοστό των 10% των νοσησάντων, δεν είναι ρεαλιστικό. Αν και έχουν νοσήσει όντως πολλοί, οι περισσότεροι λίγους μήνες μετά είναι σα να μη νόσησαν ποτέ.
ΧΑΛΑΡΩΣΗ ΜΕΤΡΩΝ
Ένα επιπλέον πρόβλημα είναι, ότι με τους επαρκείς εμβολιασμούς, τα κράτη κάνουν ανοίγματα και χαλαρώνουν. Όμως, κανένα εμβόλιο δεν είναι 100% αποδοτικό. O Dvir Aran, ειδικός στην ανάλυση ιατρικών δεδομένων στο Ισραηλινό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Χάιφα, το θέτει ως εξής: «Ο κόσμος και οι πολιτικοί νομίζουν ότι με το εμβόλιο φοράει κάποιος αλεξίσφαιρο, αλλά δεν είναι έτσι. Το εμβόλιο καλύπτει το 90%. Αν προτού εμβολιαστεί κάποιος, συναντούσε μόνο ένα άτομο επειδή πρόσεχε, τώρα συναντάει δέκα και ουσιαστικά έρχεται στα ίδια από άποψη ρίσκου».
Η Sara Del Valle προσθέτει ότι «μέχρι να πάψει η μεγάλη μετάδοση και να προχωρήσουν σε μεγάλη κλίμακα οι εμβολισμοί, η μόνη λύση είναι οι αποστάσεις και οι μάσκες, όμως είναι δύσκολο να αποτρέψεις τον κόσμο να επανέλθει στην κανονικότητα που έμαθε από παιδί». Ο Scarpino προσθέτει ότι η ανοσία της αγέλης ακόμα κι αν επιτευχθεί, «δε σημαίνει “είμαι ασφαλής”, σημαίνει απλώς “είμαι ασφαλέστερος”».
Και φέρνει και το παράδειγμα της γρίπης, που παρά τους εμβολιασμούς κάθε χρόνο έχει πολλά θύματα, εκτός από το 2020 λόγω της καραντίνας και της μάσκας. Άπαξ και τα μέτρα αρθούν, η γρίπη θα επανέλθει στα γνωστά της επίπεδα. Δεν έχει επιτευχθεί ποτέ ανοσία της αγέλης με τη γρίπη, και δε θα επιτευχθεί ούτε με τον κορωνοϊό. Ο εμβολιασμός θα χρειάζεται να είναι συνεχής και να τους αφορά σχεδόν όλους.
Ο ειδικός στην επιδημιολογία των εμβολίων Stefan Flasche της σχολής London School of Hygiene & Tropical Medicine, λέει πως η ανοσία της αγέλης είναι σημαντικός στόχος, πλην όμως «πρέπει να είμαστε λίγο πιο ρεαλιστές στις προσδοκίες μας», όπως λέει. «Πρέπει να μάθουμε να συμβιώνουμε με τον ιό και αυτό δεν είναι τόσο τρομακτικό όσο ακούγεται. Ο εμβολιασμός μείωσε κάθετα τις εισαγωγές στα νοσοκομεία και τους θανάτους. Θα νοσούν πολλοί αλλά δε θα πεθαίνουν».
*Η Όλγα Μαύρου γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1958 και φοίτησε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (γαλλική φιλολογία). Δημοσιογραφεί από το 1978 σε «Καθημερινή», «Βήμα», «ΕΘΝΟΣ», ΑΝΤ1, STAR, MEGA και ΕΡΤ. Ασχολήθηκε με το ελεύθερο, ναυτιλιακό, δικαστικό, κοινωνικό ρεπορτάζ, με τα διεθνή και τέλος με το ιατρικό ρεπορτάζ. Έχει καλύψει ως απεσταλμένη τον πόλεμο Αζερμπαϊτζάν – Αρμενίας για τον «Ταχυδρόμο» και τον πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβία για την «Ελευθεροτυπία».
