Μπορεί ο Έλληνας υπουργός Άμυνας να διέψευσε τον Τούρκο ομόλογό του ότι συζήτησαν για συνεκμετάλλευση, αλλά είναι δεδομένο ότι το ζήτημα αυτό βρίσκεται εδώ και χρόνια στο τραπέζι. Δεν ισχυρίζομαι ότι η Αθήνα έχει αποδεχθεί την τουρκική πρόταση. Ισχυρίζομαι, ωστόσο, ότι υπάρχουν ενδείξεις, πως ισχυροί κύκλοι στο ελληνικό πολιτικό σύστημα φλερτάρουν με την ιδέα.
Σταύρος Λυγερός*
© slpress.gr
Οι αναγνώστες θα θυμούνται τη δήλωση Κοτζιά (όταν ήταν υπουργός Εξωτερικών), με την οποία κατηγορούσε τους Έλληνες ότι είναι «μοναχοφάηδες» στο ζήτημα της ΑΟΖ και του πιθανολογούμενου υποθαλάσσιου ενεργειακού πλούτου. Το γεγονός ότι δεν ήταν μία ατυχής δήλωση, αποδεικνύεται από τα όσα είπε στη συνέχεια ο διάδοχός του στο υπουργείο Εξωτερικών. Αντί ο Κατρούγκαλος να υπογραμμίσει ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα – ΑΟΖ, δήλωσε: «Πώς μπορεί κάποιος να αποκλείσει από αυτή την περιοχή την Τουρκία, η οποία έχει τόσα χιλιόμετρα ακτή στη Μεσόγειο;»!
Δυστυχώς, δεν ήταν μόνο η κυβέρνηση Τσίπρα που ερωτοτροπούσε με την περιβόητη συνεκμετάλλευση. Ήρθε και ο Δένδιας (διάδοχος των ανωτέρω δύο στο υπουργείο Εξωτερικών) να δείξει ότι με τη συνεκμετάλλευση ερωτοτροπούν και κάποιοι υψηλά ιστάμενοι στη ΝΔ. Ο Δένδιας, λοιπόν, αναφερόμενος στην ελληνοτουρκική συνεργασία, είχε δηλώσει στο Bloomberg: «Υπάρχουν χιλιάδες συνέργειες, από τον τουρισμό έως την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων». Αργότερα, ο ίδιος τορπίλισε με δήλωσή του την αξιοποίηση ελληνικών κοιτασμάτων, στο όνομα οικολογικής ευαισθησίας!
Στις τρεις προαναφερθείσες δηλώσεις προστέθηκε και η δήλωση Ντόκου (σήμερα σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας και τότε αναπληρωτής σύμβουλος): «Ιδέες περί συνεκμετάλλευσης μπορούν να συζητηθούν υπό την προϋπόθεση της προηγούμενης οριοθέτησης (υφαλοκρηπίδας), μέσω προσφυγής σε διεθνές δικαιοδοτικό όργανο». Πίσω από τις θολές διατυπώσεις, διαφαίνεται ένας κοινός παρονομαστής. Όλοι τους κάτι θέλουν να μας πουν, αλλά δεν το λένε ευθέως. Χρησιμοποιούν θολές εκφράσεις, οι οποίες αφήνουν διέξοδο διαφυγής, εάν κάποιος τους πιέσει να γίνουν σαφείς. Ας προσπαθήσουμε να διαλύσουμε τη θολούρα:
ΟΙ ΠΛΑΤΦΟΡΜΕΣ ΤΟΥ ΜΠΑΓΙΣ
1] Καμία ελληνική κυβέρνηση και κανένα κόμμα δεν είπε ότι η Τουρκία δεν έχει υφαλοκρηπίδα – ΑΟΖ στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Η πάγια ελληνική θέση είναι ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα – ΑΟΖ και ότι αυτή πρέπει να οριοθετηθεί με βάση την αρχή της μέσης γραμμής. Και επειδή η Τουρκία ισχυρίζεται – σε αντίθεση με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας – ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα – ΑΟΖ, η Αθήνα έχει εδώ και δεκαετίες προτείνει την παραπομπή της διαφοράς στο Διεθνές Δικαστήριο.
2] Η Άγκυρα σερβίρει παραδοσιακά σαν λύση στη διμερή διαφορά για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας – ΑΟΖ, τη συνεκμετάλλευση πιθανών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Χαρακτηριστική η παλαιότερη δήλωση – παρότρυνση του τότε Τούρκου υπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Μπαγίς: «Στις διαφιλονικούμενες περιοχές πρέπει να φτιάξουμε πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου και αυτές να γίνουν πλατφόρμες επίλυσης των διαφορών… Η Τουρκία είναι πάντα έτοιμη για τη μεγάλη λύση, αλλά ίσως πρέπει πρώτα να επιλύσουμε κάτι μικρό, που θα οδηγήσει στη μεγάλη λύση, σε μια λύση – πακέτο».
3] Οι ΗΠΑ δεν έκρυψαν ποτέ την προτίμησή τους στη συνεκμετάλλευση κι αυτό φάνηκε και στην προ καιρού απόρριψη του αγωγού EastMed. Στις αρχές Αυγούστου 2012 ο Αμερικανός αξιωματούχος για θέματα ενέργειας Ρίτσαρντ Μόρνινγκσταρ είχε δηλώσει για την εκμετάλλευση κοιτασμάτων: «Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να γίνει αυτό. Ο πρώτος είναι να υπάρξει, επιτέλους, συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για τα όρια. Αν αυτό δεν είναι δυνατόν, υπήρξαν περιπτώσεις όπου χώρες κατέληξαν σε εμπορικές διευθετήσεις και άφησαν το θέμα της οριοθέτησης για το μέλλον. Μπορώ να φανταστώ μια περίπτωση, στο Αιγαίο, ή σε κάποια άλλη αμφισβητούμενη περιοχή, όπου το οικονομικό όφελος είναι και για τις δύο χώρες τόσο μεγάλο, που τις συμφέρει να καταλήξουν σε μια επιχειρηματική λύση, ακόμη και εάν δε συμφωνούν στα συγκεκριμένα όρια».
ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ
4] Μπορεί να υπάρξει συνεκμετάλλευση εάν δεν έχει οριοθετηθεί η υφαλοκρηπίδα – ΑΟΖ; Πώς θα καθορισθούν τα μερίδια της Ελλάδας και της Τουρκίας σε κάθε θαλάσσιο χώρο, χωρίς προηγούμενη οριοθέτηση; Πώς, όμως, μπορεί να γίνει οριοθέτηση, όταν η Άγκυρα απειλεί με πόλεμο, εάν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια, αμφισβητεί το εδαφικό καθεστώς με τη θεωρία περί «γκρίζων ζωνών» και βεβαίως αρνείται ότι τα νησιά δικαιούνται υφαλοκρηπίδα – ΑΟΖ;
5] Οι Τούρκοι δεν έχουν κρύψει ποτέ, πως όταν μιλάνε για συνεκμετάλλευση, εννοούν ότι τα έσοδα από πιθανά κοιτάσματα στο Αιγαίο και στο τόξο Καστελόριζο-Ρόδος-Κάρπαθος-Κάσος-Κρήτη θα τα μοιραστούν εξίσου με την Ελλάδα. Αυτές οι θάλασσες, όμως, είναι σε μεγάλο ποσοστό θάλασσες ελληνικής κυριαρχίας και ελληνικής δικαιοδοσίας. Άρα, στην πραγματικότητα οι Τούρκοι απαιτούν να μοιραστούμε τον όποιο ενεργειακό πλούτο ανήκει -σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο- στην Ελλάδα. Το έχει πει καθαρά ο Μπαγίς.
6] Εάν, λοιπόν, δεν έχει προϋπάρξει οριοθέτηση, η ελληνοτουρκική διαπραγμάτευση για τους όρους συνεκμετάλλευσης θα γίνει στον αέρα και βεβαίως προς όφελος της Άγκυρας, η οποία είναι αυτή που αμφισβητεί, πιέζει και διεκδικεί. Συζήτηση για συνέργειες και συνεκμετάλλευση μπορεί να υπάρξει, μόνο εάν έχει μεσολαβήσει οριοθέτηση και ως εκ τούτου θα είναι σαφές ποια ποσοστά δικαιούται η μία και ποια η άλλη χώρα. Δεδομένου ότι είναι αδύνατη η οριοθέτηση, λόγω των τουρκικών επεκτατικών διεκδικήσεων, οι όμορφες λέξεις «συνεκμετάλλευση», «συν-διαχείριση» και «συνέργειες» που χρησιμοποιούν κατά καιρούς Έλληνες κυβερνητικοί, δεν είναι τίποτα άλλο από όχημα παραπλάνησης για παραχώρηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και πλούτου.
Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΟΥ «ΣΥΝ»
7] Γνωστοί κύκλοι στην Αθήνα προτείνουν τη συνεκμετάλλευση σαν «λύση» με το εξής επιχείρημα: «Μια υφαλοκρηπίδα που δεν μπορούμε να εκμεταλλευθούμε είναι μια άχρηστη υφαλοκρηπίδα. Γιατί να μη μοιρασθούμε με τους Τούρκους ένα όφελος που αλλιώς δε θα το έχουμε καθόλου;». Αποσιωπούν ότι έτσι η Ελλάδα θα υπέκυπτε σε έναν ωμό εκβιασμό, ανοίγοντας το δρόμο και για νέους εκβιασμούς. Αποσιωπούν, επίσης, το γεγονός, ότι όποια ποσοστά θα αποφασίζονταν σε μια συμφωνία συνεκμετάλλευσης, θα δημιουργούσαν ισχυρό αρνητικό προηγούμενο και στο επίπεδο των κυριαρχικών και διοικητικών δικαιωμάτων της Ελλάδας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.
8] Η Άγκυρα επιχειρεί να εγκλωβίσει διπλωματικά την Αθήνα σε διμερείς διευθετήσεις εκτός Διεθνούς Δικαίου. Τη διευκολύνει ότι οι άρχουσες ελληνικές ελίτ φλερτάρουν με τέτοιες ιδέες. Όχι μόνο λόγω των αμερικανικών πιέσεων, αλλά και λόγω της δικής τους τάσης να κάνουν εκπτώσεις στα εθνικά συμφέροντα, με την ελπίδα ότι έτσι θα ξεμπερδεύουν με το χρόνιο πρόβλημα της τουρκικής επεκτατικής πίεσης. Η Άγκυρα, όμως, δε φαίνεται να συγκινείται από τέτοια «δώρα». Η «Γαλάζια Πατρίδα» δείχνει ότι ο Ερντογάν τα θέλει πλέον όλα και το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι μία από τις αποδείξεις.
9] Υπενθυμίζουμε ότι στην τελευταία συνάντηση Τσίπρα – Ερντογάν είχε γίνει λόγος για συνεργασία των δύο χωρών στα ενεργειακά, χωρίς να αναφερθούν λεπτομέρειες. Η προαναφερθείσα δήλωση Κοτζιά ακολούθησε χρονικά, γεγονός που ενδεχομένως προέκυψε ως συνέχεια των όσων είχαν συζητήσει ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός με τον Τούρκο πρόεδρο. Είναι άγνωστο εάν το ζήτημα αυτό συζητήθηκε στην πρόσφατη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν. Το σίγουρο είναι ότι ο Ερντογάν έθεσε το θέμα, όπως άλλωστε είχε προαναγγελθεί από την τουρκική πλευρά.
10] Στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2000 (πρωθυπουργός Σημίτης και υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Παπανδρέου), οι ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις, στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών, είχαν πάρει μια τροπή προς την κατεύθυνση του «συν», ως τρόπου συνολικής διευθέτησης. Συζητούσαν σοβαρά το ενδεχόμενο να γεφυρώσουν τις διαφορές με την υιοθέτηση κοινών δράσεων: συνεκμετάλλευση όσον αφορά την υφαλοκρηπίδα και συν-διαχείριση όσον αφορά λειτουργίες και καταστάσεις στον εναέριο και θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου, με την επίκληση τεχνικών λόγων. Μία τέτοια διευθέτηση, βεβαίως, θα ισοδυναμούσε με αλλαγή του νομικού καθεστώτος και αναγνώριση στην Τουρκία δικαιωμάτων που δεν της παρέχει το διεθνές δίκαιο.
*Ο Σταύρος Λυγερός έχει εργασθεί σε εφημερίδες (για 23 χρόνια στην Καθημερινή), ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς. Σήμερα είναι πολιτικός-διπλωματικός σχολιαστής στον τηλεοπτικό σταθμό OPEN και διευθυντής του ιστότοπου SLpress.gr. Συγγραφέας 16 βιβλίων. Μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής στην εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973.
