Καθώς η κλεψύδρα αδειάζει για τον Ταγίπ Ερντογάν και το μεγάλο παιγνίδι για μετατροπή της Τουρκίας σε ηγετική περιφερειακή δύναμη και ισότιμο συνομιλητή των μεγάλων δυνάμεων, τίθεται πλέον υπό αμφισβήτηση, απειλώντας να οδηγήσει την Τουρκία σε σκοτεινά μονοπάτια. Ο τούρκος ηγέτης δείχνει αποφασισμένος να τραβήξει στα άκρα την αντιπαράθεση με την Ελλάδα και την Κύπρο εκμεταλλευόμενος το «κενό» εξουσίας στις ΗΠΑ τουλάχιστον μέχρι τον Ιανουάριο και τη θλιβερή στάση ανοχής των ευρωπαϊκών κρατών.
Γράφει ο Νίκος Μελέτης*
Συνεπής στη φυσιογνωμία που έχει διαμορφώσει όλα αυτά τα χρόνια, ο κ. Ερντογάν απέδειξε ότι ο κατευνασμός, όπως και σε άλλες περιπτώσεις αυταρχικών καθεστώτων που στόχευαν στην επέκταση με όχημα τη φυλετική καταγωγή, τη θρησκεία ή την ιδεολογία, αντί να τον καθιστά πιο διαλλακτικό αντιθέτως τον αποθρασύνει.
Η υπόθεση της επιχείρησης κατευνασμού από πέρυσι αλλά κυρίως από το καλοκαίρι, με πρωταγωνιστή τη γερμανική Προεδρία της Ε.Ε. που κατέληξε όχι σε αποκλιμάκωση τελικά, αλλά στην αποστολή τουρκικού ερευνητικού σε απόσταση 6,5 μιλίων από το Καστελόριζο και στο άνοιγμα της παραλίας των Βαρωσίων, είναι ενδεικτική.
Και απλώς ο κ. Ερντογάν θέλει πια να μετατρέψει σε κανονικότητα των ευρωτουρκικών σχέσεων αλλά και του νέου status στην περιοχή, την πάγια και μόνιμη έμπρακτη αμφισβήτηση των ελληνικών και κυπριακών κυριαρχικών δικαιωμάτων, μετατρέποντας Ελλάδα και Κύπρο σε χώρες μειωμένης (και προβληματικής κυριαρχίας), με την παρουσία δυο ερευνητικών πλοίων στην ελληνική και κυπριακή υφαλοκρηπίδα και στο άνοιγμα των Βαρωσίων και οι σχέσεις να συνεχίζονται… as usual.
Η πραγματικά μεγάλη προσπάθεια που έκανε η κ. Μέρκελ από τον Ιούλιο, προκειμένου να διασκεδασθούν οι εντυπώσεις από τις πρωτόγνωρες προκλήσεις της Τουρκίας εις βάρος ευρωπαϊκών κρατών και να πειθαναγκάσει τη Σύνοδο Κορυφής να δώσει μια ακόμη παράταση στον κ. Ερντογάν μέχρι το Δεκέμβριο για να… συμμορφωθεί, κατέληξε στην προσβλητική και ταπεινωτική για την ίδια επιλογή της Τουρκίας για ακύρωση όλων των δεσμεύσεων που είχε προσφέρει στη Γερμανίδα καγκελάριο και απόλυτη κλιμάκωση της έντασης.
Σε σημείο που και ακόμη η φανερά υπέρ της Τουρκίας στάση της γερμανικής προεδρίας στην Ε.Ε. να υποχρεωθεί να ακυρώσει την επίσκεψη του Γερμανού ΥΠΕΞ Χ. Μάας στην Άγκυρα. Μια επίσκεψη την οποία είχαν μεθοδεύσει με τέτοιο τρόπο οι Γερμανοί, ώστε αφού θα είχε απαιτήσει ο Γερμανός ΥΠΕΞ από τη Λευκωσία και την Αθήνα με… δέλεαρ την «αποκλιμάκωση» και με υποβάθμιση του ανοίγματος των Βαρωσίων, να συναινέσουν στο άνοιγμα της «θετικής ατζέντας» για την Τουρκία, το καρότο δηλαδή που είχε υποσχεθεί η κ. Μέρκελ στον Τ. Ερντογάν.
Μετά το άνοιγμα των Βαρωσίων, την αποστολή του Barbaros για παράνομες έρευνες στα αδειοδοτημένα Οικόπεδα 6 και 7 της Κυπριακής ΑΟΖ και τέλος με την αποστολή του Oruc Reis στην περιοχή της ελληνικής υφαλοκρηπίδας αλλά και στη δυνητική αιγιαλίτιδα ζώνη του Καστελόριζου, ήταν προφανές ότι ούτε ο κ. Μάας ούτε η κα Μέρκελ θα τολμούσαν να ζητήσουν νέα υποχώρηση από την Αθήνα και τη Λευκωσία.
Πλέον δε διακυβεύεται μόνο η αξιόπιστη αποτροπή της Αθήνας και της Λευκωσίας, μαζί με το κύρος της Γερμανίας, αλλά η ίδια η ευρωπαϊκή οντότητα, η οποία δείχνει αδύναμη απέναντι στις διαθέσεις ενός ηγέτη, που θέλει να επιβάλει την ατζέντα του στις σχέσεις με την Ε.Ε. και να κάνει την ένωση των 27 να αποδεχθεί τον ηγεμονικό του ρόλο στην Ανατολική, στη Νοτιοανατολική και Νότια γειτονία της.
Όμως εάν τα συμφέροντα του Μαλτέζου ή Ούγγρου πρωθυπουργού, των ιταλικών και ισπανικών εταιριών, των γερμανικών κολοσσών και των τραπεζών και οι καιροσκοπικές προσεγγίσεις μικρών κρατών-μελών, που απλώς δε θέλουν προβλήματα η φοβούνται νέες ροές μεταναστών, τελικά υπερισχύσουν αυτού που αποτελεί τον πυρήνα ύπαρξης της Ε.Ε, δηλαδή της ταυτότητας συμφερόντων, των κοινών αξιών και της αλληλεγγύης, τότε το ευρωπαϊκό οικοδόμημα οδηγείται σε πλήρη αμφισβήτηση και αποδόμηση.
Γιατί η σχέση με την Τουρκία και η ευρωπαϊκή απάντηση στο «Τουρκικό Πρόβλημα» είναι ζήτημα ταυτότητας για την ίδια την Ε.Ε..
Δεν είναι τυχαίο, ότι από πολλούς αναλυτές η ιδιότυπη σχέση της Ρωσίας και του προέδρου Πούτιν με τον Ερντογάν, εστιάζεται ακριβώς στο ότι η Τουρκία λειτουργεί στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή ως διαλυτικό στοιχείο στο ΝΑΤΟ και υπονομευτικό της Ε.Ε..
Σε ό,τι αφορά τις ΗΠΑ αρκεί και μόνο το γεγονός ότι η Τουρκία όχι μόνο δεν άφησε στα «κιβώτια» τους S-400 αλλά με τρόπο προκλητικό, προφανώς και σε απάντηση και στην επίσκεψη Πομπέο στην Ελλάδα, πρόκειται να πραγματοποιήσει άσκηση στη Μαύρη Θάλασσα με εικονικούς στόχους αμερικανικά αεροσκάφη F-16…
Ο Τ. Ερντογάν έχει διαβεί τον Ρουβίκωνα εδώ και καιρό. Με την τελευταία NAVTEX η Τουρκία απειλεί να ξεπεράσει κόκκινες γραμμές.
Φθάνοντας στα όρια των χωρικών υδάτων του Καστελόριζου για έρευνες, δεν αφήνει πολλά περιθώρια ελιγμών στην Αθήνα αλλά και στην Ε.Ε.. Πλέον η πρόκληση δε θα αφορά απλώς κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στην ελληνική μη οριοθετημένη υφαλοκρηπίδα. Αλλά θα αφορά την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας εντός του εν δυνάμει ορίου των χωρικών υδάτων των 12 ν.μ. που αναγνωρίζει το Δίκαιο της Θάλασσας, δικαίωμα που η Ελλάδα έχει δηλώσει ρητώς ότι θα ασκηθεί όποτε κριθεί σκόπιμο. Η είσοδος και η πραγματοποίηση σεισμικών ερευνών εντός της ζώνης των 12 ν.μ. θα αποτελέσει μια πολύ πιο ακραία μορφή του casus belli. Γιατί δε θα πρόκειται περί απειλής πολέμου, ώστε να μην ασκηθεί το νόμιμο δικαίωμα αλλά για έμπρακτη ακύρωση διά της βίας του δικαιώματος αυτού.
Ο κ. Ερντογάν εκτός του ότι θέλει να εξασφαλίσει όσα ζητά από την κ. Μέρκελ (κατάργηση θεωρήσεων, χρηματοδοτήσεις για το μεταναστευτικό, αναβάθμιση – αναθεώρηση της Τελωνειακής Ένωσης κ.ά.) επιδιώκει να επιβάλει τη δική του διευρυμένη ατζέντα στις μελλοντικές συνομιλίες με την Ελλάδα.
Και απαιτεί εκ των προτέρων παραίτηση της Ελλάδας από δικαιώματά της, προκειμένου να ξεκινήσει ο διάλογος. Η ανακοίνωση της Δευτέρας 12/10 του τουρκικού ΥΠΕΞ όχι μόνο προβάλει τη διεκδικητική ατζέντα αλλά έχει δυο «κρυφά» μηνύματα: ζητά από την Ελλάδα να αποκηρύξει τις «μαξιμαλιστικές διεκδικήσεις της στο Χάρτη της Σεβίλλης» (δηλαδή η Ελλάδα να δηλώσει δημοσίως ότι αποκηρύσσει τα δικαιώματα που δυνητικά της αναγνωρίζει το Δίκαιο της Θάλασσας και αποτελούν την αφετηριακή διαπραγματευτική της γραμμή) και συγχρόνως με την απαίτηση για διακοπή στρατιωτικών ασκήσεων και δραστηριοτήτων σε Αιγαίο και Μεσόγειο, διά της πλαγίας, η Τουρκία επιχειρεί να επιβάλει το καθεστώς αποστρατικοποίησης ή φιλανδοποίησης του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, που αποτελούν ζωτικό χώρο για την άμυνα της χώρας μας.
Ακόμη κι αν ορισμένοι Ευρωπαίοι και η γερμανική Καγκελαρία δε μπορούν να αντιληφθούν ότι η υποστήριξη και η επίδειξη αλληλεγγύης στην Ελλάδα και στην Κύπρο είναι προς το δικό τους συμφέρον, σύντομα θα καταλάβουν ότι ο ιστός που απλώνει ο κ. Ερντογάν θα τυλίξει ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Και τότε το «Τουρκικό Πρόβλημα» δε θα αντιμετωπίζεται ούτε με δηλώσεις ούτε με κυρώσεις. Η ώρα της δράσης είναι τώρα, πριν ο Τ. Ερντογάν και το «Τουρκικό Πρόβλημα» αποτελέσουν βόμβα στα θεμέλια της ίδιας της Ευρωπαϊκής ενοποίησης αλλά και της ειρήνης στην περιοχή.
*Ο Νίκος Μελέτης γεννήθηκε στην Κεφαλλονιά το 1962. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών της Νομικής Σχολής Αθηνών. Άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος το 1987. Από το 1990 καλύπτει το διπλωματικό ρεπορτάζ, αρχικά στην ΕΡΤ και κατόπιν στην εφημερίδα «Έθνος». Αρθρογραφεί στο liberal.gr και στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος».