«Κλειδί» οι απελάσεις-επαναπατρισμοί
Η εκκαθάριση των αιτήσεων για άσυλο, η αποτελεσματική φύλαξη των συνόρων και ο αυστηρός έλεγχος των ΜΚΟ, που μας απασχόλησαν στο προηγούμενο άρθρο μου, είναι αναγκαία, αλλά όχι και ικανή συνθήκη για να λυθεί ο γόρδιος δεσμός του μεταναστευτικού. Σ’ αυτό το άρθρο, θα ασχοληθούμε με τα πρόσθετα μέτρα που μπορούν να αλλάξουν ριζικά την εικόνα.
Γράφει ο Σταύρος Λυγερός*
Όσοι εισέρχονται παράνομα στην Ελλάδα πρέπει να μεταφέρονται σε κλειστά προ-αναχωρησιακά κέντρα μέχρι να εξεταστεί η αίτηση για παροχή ασύλου και εάν αυτή απορριφθεί να παραμένουν εκεί μέχρι την επαναπροώθησή τους στην Τουρκία, ή τον επαναπατρισμό τους. Υποτίθεται ότι τα κέντρα ήταν τα νησιά για να τους παίρνει πίσω η Τουρκία, σύμφωνα με τη συμφωνία του 2016.
Η συμφωνία αυτή είναι ουσιαστικά νεκρή και γι’ αυτό δεν έχει νόημα να επιμένει η κυβέρνηση Μητσοτάκη στη δημιουργία γιγαντιαίων κέντρων, ουσιαστικά πόλεων στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Όπως έδειξαν τα γεγονότα των προηγούμενων εβδομάδων στη Μόρια, πρόκειται για κυριολεκτικά αυτοκτονική κίνηση στο επίπεδο της εθνικής ασφάλειας. Ακόμα κι αν η κυβέρνηση επιμείνει να μη μεταφέρει τα προ-αναχωρησιακά κέντρα στην ηπειρωτική χώρα, επειδή αντιδρά η ΕΕ (φοβάται ότι όλο και κάποιοι θα περνούν τα σύνορα και θα φθάνουν στη βόρειο Ευρώπη) ας τα κατασκευάσει σε απομονωμένα μικρά νησιά που βρίσκονται μακριά από την Τουρκία.
Για να απαξιώσουν μία τέτοια λύση, μία κατηγορία ισχυρίζεται ότι θα πρόκειται για εξορία σε ξερονήσια. Μπορεί οι λέξεις να έχουν ιδεολογική φόρτιση, λόγω των μετεμφυλιακών τόπων εξορίας των αριστερών, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για τελείως διαφορετικό πράγμα. Εάν οι αιτήσεις για άσυλο κρίνονται σε 2-3 μήνες και στη συνέχεια όσοι δε δικαιούνται επαναπροωθούνται ή απελαύνονται – επαναπατρίζονται (με τον τρόπο που αναφέρω στη συνέχεια) η παραμονή σε κλειστά κέντρα σε νησίδες θα διαρκούσε λίγους μήνες. Κατά συνέπεια, η ρητορική περί εξορίας είναι ή αταβιστική** ή υποκρύπτει πρόθεση μη απέλασης.
Ο ΟΙΚΕΙΟΘΕΛΗΣ ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟΣ
Τί θα γίνει με αυτούς που δε δικαιούνται άσυλο; Τα οικονομικά κίνητρα της ΕΕ για οικειοθελή επαναπατρισμό δεν έχουν αποδώσει αξιόλογα αποτελέσματα κι αυτό ήταν εξαρχής αναμενόμενο. Η οικογένεια ενός τυπικού οικονομικού μετανάστη έχει κατά κανόνα δαπανήσει σημαντικό ποσό για να χρηματοδοτηθεί η παράνομη μετάβασή του στην Ευρώπη. Η οικογένεια περιμένει απ’ αυτόν να πιάσει δουλειά και να στείλει πίσω εμβάσματα.
Ο οικειοθελής επαναπατρισμός ισοδυναμεί με διάψευση των προσδοκιών και κατά κανόνα με ηθική απαξίωση. Είναι ντροπή για ένα μετανάστη από μία παραδοσιακή (κατά κανόνα μουσουλμανική) κοινωνία, να επιστρέψει οικειοθελώς. Αντιθέτως, εάν απελαθεί, έχει δικαιολογία. Ο οικειοθελής επαναπατρισμός, λοιπόν, θα αποδώσει μόνο εάν οι παράνομοι μετανάστες πεισθούν από τα γεγονότα ότι όσοι δεν επαναπατρίζονται οικειοθελώς θα απελαύνονται.
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Χωρίς τη συνεργασία της Τουρκίας, μόνη λύση είναι οι απελάσεις, οι οποίες και θα στείλουν το μήνυμα σε όσους από τις χώρες προέλευσης σχεδιάζουν να εισέλθουν στην Ευρώπη ότι πρόκειται για «άλμα στο κενό». Ο άμεσος επαναπατρισμός όσων δε δικαιούνται άσυλο, όμως, δε μπορεί να γίνει μόνο από την Ελλάδα. Τα προξενεία των χωρών προέλευσης στην Αθήνα, δίνουν με το σταγονόμετρο τα αναγκαία έγγραφα για την απέλαση.
Πρώτον, επειδή οι κυβερνήσεις τους είναι απρόθυμες. Δεύτερον, επειδή οι εδώ προξενικές αρχές δέχονται απειλές από τα κυκλώματα ή συνεργάζονται μαζί τους. Οι χώρες προέλευσης εμποδίζουν τον επαναπατρισμό δικών τους πολιτών, προσδοκώντας τα εμβάσματα που αυτοί θα στείλουν μελλοντικά στις οικογένειές τους και τα οποία αποτελούν ένεση για τις τοπικές οικονομίες.
Η Ελλάδα δεν έχει τη δύναμη να τις πιέσει, αλλά η ΕΕ διαθέτει τα αναγκαία πολιτικά, διπλωματικά και οικονομικά όπλα για να τις πειθαναγκάσει. Όταν επιβάλλει οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία για το Ουκρανικό, είναι έλλειμμα πολιτικής βούλησης και όχι αντικειμενική αδυναμία η μη άσκηση πιέσεων, συμπεριλαμβανομένης της απειλής κυρώσεων, σε πολύ πιο αδύναμες χώρες.
Η διαδικασία είναι απλή. Οι λίστες με τα ονόματα των προς απέλαση από τις χώρες-μέλη θα στέλνονται από την ΕΕ στις κυβερνήσεις των χωρών προέλευσης και από εκεί θα εξασφαλίζονται τα έγγραφα επαναπατρισμού. Στη συνέχεια, ναυλωμένα αεροπλάνα θα επαναπατρίζουν μαζικά τους παράνομους μετανάστες.
Ζήτημα επαναπατρισμού τίθεται και για πρόσφυγες. Εξαιρώντας άτομα που στην πατρίδα τους διώκονται προσωπικά για ιδεολογικούς, πολιτικούς, θρησκευτικούς ή άλλους λόγους, οι άνθρωποι που έφυγαν από τις εστίες τους επειδή γινόταν πόλεμος, είναι υποχρεωμένοι να επιστρέψουν εκεί, όταν οι ένοπλες συγκρούσεις σταματήσουν. Οι Σύριοι που θεωρήθηκαν μαζικά πρόσφυγες λόγω του πολέμου, γιατί σήμερα να μην επιστρέψουν στις εστίες τους, δεδομένου ότι με εξαίρεση λίγες περιοχές, στη Συρία σήμερα επικρατεί ειρήνη;
Προφανώς, όσοι βρίσκονται στην Ευρώπη επιδιώκουν να παραμείνουν και να φτιάξουν μία νέα ζωή. Αυτό είναι σε ανθρώπινο επίπεδο κατανοητό, αλλά δεν πρέπει να είναι αποδεκτό. Το άσυλο τούς δόθηκε για όσο χρόνο κινδύνευαν. Το καθεστώς του πρόσφυγα δεν είναι αιώνιο. Διαρκεί όσο υφίσταται ο κίνδυνος. Εάν ο πρόσφυγας παραμείνει στη χώρα που κατέφυγε, παρότι στην πατρίδα του δεν κινδυνεύει, τότε μετατρέπεται σε οικονομικό μετανάστη.
ΚΑΙ ΕΑΝ Η ΕΕ
ΔΕΝ ΚΑΝΕΙ ΤΙΠΟΤΑ;
Μπορεί πολλοί εταίροι να έχουν βολευτεί, μετατρέποντας την Ελλάδα σε «αποθήκη ψυχών» αλλά και η Αθήνα είχε βολευτεί, ρίχνοντας στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου το βάρος. Με τις αναγκαστικές μεταφορές μεταναστών στην ηπειρωτική Ελλάδα και τις αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών, αλλά και με τα επεισόδια τύπου Μόριας, το βόλεμα της Αθήνας έχει τελειώσει, παρά την επιμονή του Μηταράκη να υποθηκεύσει την εθνική ασφάλεια, για λόγους που μόνο να υποπτευθούμε μπορούμε.
Ας φροντίσουμε, λοιπόν, ως Ελλάδα, να τελειώσει και το βόλεμα της ΕΕ. Το πρόβλημα της παράνομης μετανάστευσης είναι ευρωπαϊκό και γι’ αυτό είναι αναγκαία η θεσμοθέτηση κοινής ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, η οποία να προικοδοτηθεί με επαρκείς πόρους και τα αναγκαία εργαλεία. Σε συμμαχία με τις άλλες χώρες-μέλη που είναι πύλες εισόδου, η Ελλάδα πρέπει να πρωτοστατήσει, επειδή είναι η χώρα που σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος. Τα περιθώρια συμμαχιών, άλλωστε, είναι μεγάλα.
Εάν, όμως, η ΕΕ δεν ανταποκριθεί; Μην ξεχνάμε ότι μετατρέποντας την Ελλάδα σε «αποθήκη ψυχών», σε ένα βαθμό έχει περιορίσει το πρόβλημά της. Όταν έκλεισε το βαλκανικό διάδρομο το 2016, στην πραγματικότητα η ΕΕ έθεσε εντός των άτυπων συνόρων της (σε ό,τι αφορά το μεταναστευτικό) τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία και άφησε την Ελλάδα εκτός!
Η ΕΕ δεν έχει δείξει πολιτική βούληση να δράσει συλλογικά και αποφασιστικά, κυρίως λόγω της υποκρισίας της. Υπάρχει, ωστόσο, και ένας πρόσθετος παράγοντας. Είναι διχασμένη, λόγω διαφορετικών ιδεολογικών αντιλήψεων. Ο ίδιος διχασμός, άλλωστε, παρατηρείται και στην Ελλάδα. Η διαφορά είναι ότι, ενώ για τις άλλες χώρες-μέλη το μεταναστευτικό είναι απλώς πρόβλημα, για την Ελλάδα έχει καταντήσει εφιάλτης.
Εάν, λοιπόν, η Τουρκία δε δέχεται επαναπροωθήσεις και εάν η ΕΕ συνεχίζει να φορτώνει το βάρος στην Ελλάδα, η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να παίξει με τους κανόνες, τους οποίους, μάλιστα, της επέβαλαν άλλοι. Γιατί οι αρχές ασφαλείας να εμποδίζουν τη μετάβαση παράνομων μεταναστών προς τη βόρεια Ευρώπη; Γιατί να μην αφήσει ανενόχλητα τα κυκλώματα των εγχώριων διακινητών να κάνουν τη δουλειά τους;
Όταν οι εταίροι θα δουν να φθάνουν στις χώρες τους παράνομοι μετανάστες που δεν έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα, τότε το πρόβλημα θα γίνει δικό τους. Και τότε πιθανότατα θα αλλάξουν στάση. Όσο, όμως, βολεύονται με την κατάσταση, δεν έχουν λόγο να την αλλάξουν.
*Ο Σταύρος Λυγερός έχει εργασθεί σε εφημερίδες (για 23 χρόνια στην Καθημερινή), ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς. Σήμερα είναι πολιτικός-διπλωματικός σχολιαστής στον τηλεοπτικό σταθμό OPEN και διευθυντής του ιστότοπου SLpress.gr. Συγγραφέας 16 βιβλίων. Μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής στην εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973.
**επανεμφάνιση ιδεών, συμπεριφορών, μεθόδων κ.λπ. που είχαν ξεχαστεί και θεωρούσαμε ότι ανήκουν στο παρελθόν.