Ο τρίτος μήνας του πολιτικού έτους με διάρκεια 31 ημέρες | Αρχικά ήταν ο πρώτος μήνας του δεκάμηνου Ρωμαϊκού ημερολογίου, λόγω της εαρινής ισημερίας
Ο τρίτος μήνας του πολιτικού έτους, που διαρκεί 31 ημέρες. Αρχικά ήταν ο πρώτος μήνας του δεκάμηνου Ρωμαϊκού ημερολογίου, λόγω της εαρινής ισημερίας. Πήρε το όνομά του από το θεό Άρη (Mars, Martius στα Λατινικά), που θεωρούνταν ο γενάρχης των Ρωμαίων. Με τη μεταρρύθμιση του 153 π.Χ., όταν προστέθηκαν ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, ο Μάρτιος έλαβε την τρίτη θέση στο δωδεκάμηνο, πλέον, ρωμαϊκό ημερολόγιο.
ΑΡΧΑΙΑ ΡΩΜΗ
Το Μάρτιο γιορτάζονταν στην Αρχαία Ρώμη τα:
-Ματρωνάλια (Matronalia), προς τιμή της θεάς Ήρας την 1η του μηνός. Οι παντρεμένες γυναίκες της Ρώμης (Matronae) πρόσφεραν στη θεά αγελάδες και χήνες, τα ιερά ζώα της Ήρας, ενώ δέχονταν δώρα από τους συζύγους τους.
-Αγωνάλια (Agonalia), προς τιμή τoυ θεού Άρη, από τους φύλακες του ναού του Αγωναλείς (Agonales). H γιορτή, που περιλάμβανε χορούς και τραγούδια, διαρκούσε ως τις 27 Μαρτίου.
-Λιμπεράλια (Liberalia), προς τιμή του θεού Λίμπερ (Διονύσου) στις 25 Μαρτίου. Η γιορτή ήταν αφιερωμένη στους νέους που συμπλήρωναν το 16ο έτος της ηλικίας τους. Την ημέρα αυτή παραλάμβαναν την ανδρική τήβεννο και εισέρχονταν πανηγυρικά στην ανδρική ηλικία.
ΑΤΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο ο Μάρτιος αντιστοιχούσε με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Ανθεστηριώνα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Ελαφηβολιώνα. Το διάστημα αυτό στην Αθήνα γιορτάζονταν τα:
-Μυστήρια εν Άγραις, προς τιμή της Περσεφόνης. Ήταν το προπαρασκευαστικό στάδιο για όσους επιθυμούσαν να συμμετάσχουν στα Ελευσίνια Μυστήρια.
-Διάσια, προς τιμή του Μειλιχίου Δία, στις όχθες του Ιλισσού. Ο Μειλίχιος Δίας, που δεν πρέπει να ταυτίζεται με τον Ολύμπιο θεό, ήταν προστάτης των παιδιών. Οι γονείς πρόσφεραν δώρα στα παιδιά τους, ενώ πρόσφεραν θυσία στο θεό ένα πρόβατο από το Δήμο Έρχιας (σημερινά Σπάτα). Επακολουθούσε γλέντι και φαγοπότι μέχρι το βράδυ.
-Τα εν Άστει Διονύσια ή Μεγάλα Διονύσια, προς τιμή του θεού Διονύσου. Γιορτή που καθιέρωσε ο τύραννος Πεισίστρατος τον 6ο π.Χ. αιώνα, για να κερδίσει το λαό της Αθήνας. Περιλάμβανε πομπές με ομοιώματα φαλλών, θυσίες και διαγωνιστικές θεατρικές παραστάσεις (διθυραμβικοί και δραματικοί αγώνες), τις δαπάνες των οποίων επωμίζονταν πλούσιοι Αθηναίοι, σύμφωνα με το θεσμό της χορηγίας. Με τα Μεγάλα Διονύσια συνδέεται η γέννηση της τραγωδίας.
ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ
ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟΣ
Ο Μάρτιος είναι άρρηκτα δεμένος με τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή ή Σαρακοστή, τη μεγάλη νηστεία πριν από το Πάσχα. Σχετική και η παροιμία «Δε λείπει ο Μάρτης απ’ τη Σαρακοστή» ή «Λείπει ο Μάρτης με τη Σαρακοστή;» που λέγεται για άτομα που παρευρίσκονται ή αναμειγνύονται παντού.
Το Μάρτιο είναι η επέτειος της Ελληνικής Εθνεγερσίας με την κήρυξη της Επανάστασης του 1821 την 25η του μηνός. Η επέτειος καθιερώθηκε το 1838 για να συμπέσει με τη μεγάλη εορτή της Χριστιανοσύνης, τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Όπως είναι γνωστό, φέτος συμπληρώνονται 200 χρόνια από την κήρυξη της επανάστασης.
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Το λαογραφικό περιεχόμενο του Μαρτίου είναι πλούσιο και σχετίζεται με τη θέση του ως πρώτου μήνα άνοιξης, αλλά και με τις άστατες καιρικές συνθήκες που επικρατούν και έχουν αποφασιστική σημασία για τη γεωργοκτηνοτροφική παραγωγή. Αυτή η διαπίστωση αναδεικνύεται από την πληθώρα των σχετικών παροιμιών αλλά και από τις διάφορες ευτράπελες διηγήσεις της ελληνικής παράδοσης.
Μία από αυτές είναι οι «Ημέρες της Γριάς», όπου για να δικαιολογηθούν οι λιγότερες μέρες του Φεβρουαρίου σε σχέση με τους άλλους μήνες, είναι γνωστή η λαϊκή παράδοση, ότι ο Μάρτιος δανείστηκε από το Φεβρουάριο τις τρεις τελευταίες ημέρες του, τις πιο χειμωνιάτικες, για να τιμωρήσει τη γριά τσοπάνισσα των βουνών που καυχήθηκε, ότι τελειώνοντας ο Μάρτιος δε μπόρεσε να της κάνει κακό.
Μια άλλη διήγηση αναφέρει ότι ο Μάρτιος είχε δυο γυναίκες, μία καλή και μία κακή, και ανάλογα με αυτή που έχει κοντά του είναι και ο καιρός. Σύμφωνα με μια τρίτη παράδοση, ο Μάρτιος έπαψε να είναι ο πρώτος μήνας του έτους, επειδή οι άλλοι μήνες του αφαίρεσαν τα πρωτεία και τα έδωσαν στο Γενάρη, επειδή τους ξεγέλασε πίνοντας όλο το κρασί από το κοινό τους βαρέλι. Έτσι, όταν ο Μάρτης θυμάται το κρασί που ήπιε, χαμογελάει και ο καιρός είναι ξάστερος, όταν όμως θυμάται την τιμωρία του και τα πρωτεία που έχασε, κλαίει και ο καιρός είναι βροχερός.
Πανελλήνια γνωστό είναι το έθιμο του Μάρτη, σύμφωνα με το οποίο το πρωί της πρωτομηνιάς οι μητέρες δένουν στον καρπό του χεριού των παιδιών τους μια στριμμένη ασπροκόκκινη κλωστή, το «Μάρτη», για να τα προφυλάξει από τις ακτίνες του ηλίου, που πιστεύεται ότι είναι βλαβερές αυτή την εποχή.
Η θέση του Μαρτίου ως του πρώτου μήνα του έτους παλαιότερα συνετέλεσε, ώστε η πρώτη ημέρα του να έχει τη σημασία της Πρωτοχρονιάς στο λαϊκό καλεντάρι, με πλήθος εθίμων μαγευτικού χαρακτήρα. Έτσι, την 1η Μαρτίου σε πολλά μέρη συνήθιζαν να δίνουν σημασία στο ποδαρικό, να ραντίζουν το σπίτι με νερό, να σπάνε πήλινα αντικείμενα ή να τα ρίχνουν έξω από το σπίτι. Σε ορισμένα μέρη της Κρήτης μαστίγωναν συμβολικά με χλωρά κλαδιά ανθρώπους και ζώα, πιστεύοντας ότι τους μεταδίδουν τη θαλερότητα που έχουν τα κλαδιά αυτά.
ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ
-Άλλα λογαριάζει ο Μάρτης κι άλλα η Σαρακοστή.
-Αν δώσει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σ’ εκείνο το ζευγά που ’χει πολλά σπαρμένα.
-Αν δώσει ο Μάρτης και κακιώσει, μες στα χιόνια θα μας χώσει.
-Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα.
-Από Μαρτιού πουκάμισο κι από Αυγούστου κάπα.
-Από το Μάρτη πουκάμισο, από τον Αύγουστο σεγκούνι (παλτό).
-Κάλλιο Μάρτη καρβουνιάρη, παρά Μάρτη καψαλιάρη (καλύτερα κρύο παρά ζέστη).
-Κάλλιο Μάρτη στις γωνιές, παρά Μάρτη στις αυλές (καλύτερα να κάνει ο Μάρτης βροχές, κρύο και να είμαστε στη γωνιά, παρά ήλιο και να είμαστε στις αυλές).
-Κάποια τσουρλού, κάποια (μ)πουρδού, το Μάρτη νυχτογνέθει.
-Λείπει ο Μάρτης απ’ τη Σαρακοστή;
-Μάρτη βροχερέ κι Απρίλη χιονερέ.
-Μάρτη έβρεχε; Θεριστής χαιρότανε.
-Μάρτη φύλαγε τ’ άχερα, μη χάσεις το ζευγάρι.
-Μάρτη, Μάρτη βροχερέ κι Απρίλη δροσερέ.
-Μάρτης βρέχει; Ποτέ μην πάψει!
-Μάρτης είναι νάζια (χάδια) κάνει, πότε κλαίει, πότε γελάει.
-Μάρτης, γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης. Τα παλιόβοϊδα τα γδέρνει, τα δαμάλια τα παιδεύει.
-Μάσε ξύλα για το Μάρτη, μην κάψεις τα παλούκια.
-Μη σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα.
-Μήδε ο Μάρτης Καλοκαίρι, μήδ’ ο Αύγουστος Χειμώνας.
ΕΟΡΤΟΛΟΓΙΟ ΜΑΡΤΙΟΥ
1|Ευδόκιος, Ευδοκία, Χαρίσιος, Χαρισία
2|Ευθάλιος, Ευθαλία
3| Βασιλίσκος, Βασιλίσκη, Ευτρόπιος, Ευτροπία, Θεοδώρητος, Κλεόνικος, Κλεονίκη
5|Αρχέλαος, Κόνων
6|Αέτιος, Θεόφιλος, Θεοφιλία, Κάλλιστος, Κρατερός, Κρατερία, Μελισσηνός, Μελισσηνή
8|Ερμής, Θεοφύλακτος, Θεοφύλακτη
9|Καισάριος, Καισαρία, Μελίτων, Σαράντης, Σαραντία
11|Ευλόγιος, Ευλογία, Λουκρητία, Σωφρόνιος, Σωφρονία
14|Βενέδικτος, Βενεδίκτη
15|Αγάπιος
16|Χριστόδουλος, Χριστοδούλη
17|Αλέξιος, Αλεξία, Δόξης, Δόξα, Πατρίκιος, Πατρικία
19|Δαρείος, Δαρεία, Χρύσανθος, Χρυσάνθη
20|Θεόδωρος, Θεοδώρα
21|Ορθόδοξος, Ορθοδοξία, Ορθούλα
22|Δρόσος, Δροσίς, Δροσίδα, Δροσούλα
25|Εθνεγερσία, Ευάγγελος, Ευαγγελία
26|Γαβριήλ, Γαβριηλία, Γαβριέλα
27|Ματρώνα, Ματρώνη
28|Ηρωδίων